Tại xứ Tây Đô (Cần Thơ) của miền Tây sông nước có rất nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng đậm chất Nam Bộ bình dị, nên thơ. Trong đó có Nhà cổ Bình Thủy hơn 100 năm tuổi và được sử dụng để làm bối cảnh cho nhiều phim nổi tiếng.
Nhà cổ Bình Thủy tọa lạc trên đường Bùi Hữu Nghĩa, Quân Bình Thủy, Thành phố Cần Thơ. Từ năm 1870, gia đình họ Dương đã xây dựng ngôi nhà cổ mang đậm bản sắc của người dân đồng bằng sông Cửu Long thời kì giao thoa giữa hai thế kỉ. Thời gian đầu Nhà cổ Bình Thủy được xây dựng bằng gỗ và lợp ngói, sau đó 30 năm thì ngôi nhà được dỡ bỏ và xây dựng lại để phù hợp với kiến trúc hiện tại. Nhà cổ Bình Thủy chính thức được hoàn thành vào năm 1911 với thiết kế kiến trúc Pháp và nghệ thuật dành cho quý tộc Châu Âu vừa cổ kính, vừa trang nghiêm.
Khuôn viên của ngôi nhà rộng khoảng 6000m2, mở ra đường theo hướng đông. Phía trước ngôi nhà có khoảng sân rộng với bể cảnh và non bộ là yếu tố minh đường và bình phong trong phong thủy.
Nhà cổ Bình Thủy có 5 gian 2 mái với rào bao quanh cùng cổng bằng sắt. Điểm nhấn của ngôi nhà là 4 lối cầu thang cánh cung nối từ sân vào nhà chính kết hợp hệ thống một loạt cửa sổ, đảm bảo độ thông thoáng cho ngôi nhà. Phần lớn các họa tiết của ngôi nhà được trang trí theo kiểu dinh thự Pháp với các hình cá vàng, kì lân hay hoa, lá bằng xi măng trên bờ nóc và đầu hồi.
Ngôi nhà thiết kế dàn chịu lực bằng các cột trụ từ gỗ lim quý hiếm. Sử dụng quy luật đối xứng để phân bổ thiết kế các phòng và nội thất. Đặc biệt, tất cả gạch lát nền đều được vận chuyển trực tiếp từ Pháp.
Năn 1980 ông Dương Văn Ngôn là con cháu đời thứ 5 của gia tộc họ Dương đam mê cây cảnh nên đã sưu tập rất nhiều giống lan quý trồng trong vườn của nhà mình. Cũng vì vậy, ngôi nhà còn có một cái tên khác là “Vườn lan Bình Thủy”.
Mái lợp có 3 lớp ngói: 2 lớp dưới hình lòng máng, lớp trên cùng là ngói ống. Lớp ngói dưới cùng được nhúng vôi màu trắng để có cảm giác sáng sủa, thoáng đãng trong không gian nội thất. Nhờ 3 lớp ngói mà ngôi nhà luôn mát mẻ trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ở Nam Bộ. Mặc dù thiết kế với lối kiến trúc phương Tây nhưng ngôi nhà vẫn bảo toàn nét văn hóa cổ truyền khi khu vực bàn thờ được bài trí đậm nét phương Đông.
Bên trong ngôi nhà vẫn còn rất nhiều cổ vật được gìn giữ suốt nhiều thế kỉ như: bộ bàn ghế cẩm thạch, vân xanh có đường kính 1,5m, dày hơn 6cm xuất xứ từ tỉnh Vân Nam Trung Quốc, bộ sa–lông kiểu Pháp đời Louis XV, tách chén nậm trà, rượu đời Minh – Thanh, bình Thượng ngọc men xanh cao 1,2m… Đây là những bằng chứng về mức độ giàu có và thú chơi đồ cao cấp của gia đình họ Dương đất Bình Thủy, Cần Thơ.
Nhà cổ Bình Thủy, tức Nhà thờ họ Dương đã được Bộ VH-TT-DL công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật Quốc gia năm 2009. Trải qua bao thăng trầm của thời cuộc và chiến tranh nhưng Nhà cổ Bình Thủy vẫn tồn tại, được chăm sóc, gìn giữ và trở thành một di sản quý báu. Ngôi nhà chính là kiến trúc đặc sắc của tầng lớp giàu có ở xứ sở Cần Thơ rất xứng đáng để Quý độc giả ghé thăm.
